Erfenis in een impasse: wat te doen?

Voordat een erfgenaam zijn erfdeel uit de nalatenschap kan ontvangen, moet er het nodige gebeuren. Soms verloopt de afwikkeling van een nalatenschap echter zo traag (of staat deze stil) dat een erfgenaam daar wat aan wil doen. Vaak zijn de erfgenamen het oneens over de manier waarop het moet worden afgewikkeld, of komen zij er simpelweg niet aan toe om over te gaan tot verkoop van goed Goederen zijn alle zaken en alle vermogensrechten.
» Meer over goed goederen van de nalatenschap. Advocaat verbintenissenrecht Hidde Reitsma bespreekt een aantal veelvoorkomende problemen en wat te doen.

Taken van een executeur-testamentair

In veel gevallen heeft de erflater bij uiterste wil (testament) een executeur-testamentair (sinds 2003 spreekt de wet niet meer van de nog steeds bekende term executeur-testamentair maar van executeur) aangewezen. Een executeur kán uitsluitend zijn belast met het verzorgen van de uitvaart, maar in de meeste gevallen heeft de executeur ook de taak de goederen van de nalatenschap te beheren. De executeur is dan bevoegd de beheerde goederen te verkopen voor zover dit nodig is voor het tot zijn taak behorende voldoen van schulden van de nalatenschap en de nakoming van de aan hem gegeven opdrachten in het testament.

Vraag executeur om plan van aanpak!

De erfgenamen kunnen niet zonder medewerking of machtiging van de kantonrechter over de goederen van de nalatenschap beschikken voordat de taak van de executeur is geëindigd. Dat betekent niet dat de executeur stil mag zitten. De executeur moet zijn taak voortvarend uitvoeren. In dat kader past het dat hij een plan van aanpak maakt en de erfgenamen informeert over zijn aanpak en de voortgang van zijn werkzaamheden.

Erfgenamen hebben recht op informatie

De executeur moet de erfgenamen alle door hen gewenste inlichting omtrent de uitoefening van zijn taak geven. Zeker als de executeur stil lijkt te zitten en er weinig voortgang lijkt te zijn in zijn werk, of onduidelijk is wat er is gebeurd, hebben de erfgenamen er recht op dat ze worden geïnformeerd over de verkoop van de tot de nalatenschap behorende goederen, de opbrengsten, en over de wijze waarop die zijn belegd en/of worden beheerd.

Ontslag van een executeur

Als een executeur het echt bont maakt – daaronder begrepen de situatie dat hij stil lijkt te zitten bij de afwikkeling van de nalatenschap en ondanks aansporingen zijn taak niet voortvarend uitvoert – kan de executeur op verzoek van onder meer de erfgenamen worden ontslagen door de kantonrechter. De kantonrechter kan in het kader van zo’n verzoek bovendien voorlopige voorzieningen treffen. Zo kan de kantonrechter hangende de behandeling van het verzoek de executeur al schorsen, en in extreme gevallen zelfs tijdelijk een onafhankelijke persoon als executeur benoemen. Zeker in nalatenschappen van substantiële omvang kunnen dergelijke voorzieningen nodig en doeltreffend zijn.

Nalatenschap beneficiair aanvaard: rol van executeur?

Als een nalatenschap beneficiair is aanvaard, eindigt in principe de taak van de executeur omdat de nalatenschap dan in principe moet worden vereffend. De wet schrijft voor dat daardoor de taak van de executeur eindigt. Echter, dat hoeft niet zo te zijn. De nalatenschap hoeft namelijk niet te worden vereffend als de executeur aantoont dat de goederen van nalatenschappen ruimschoots toereikend zijn om alle schulden van de nalatenschap te voldoen. Als de executeur van mening is dat dit het geval is, dient hij een daartoe strekkende verklaring af te leggen.

Wanneer gaat executeur voorbij aan zijn werkzaamheden?

In veel gevallen is de executeur echter onwetend van deze bepaling. Als de executeur bovengenoemde verklaring afgeeft, kan hij de erfenis blijven afwikkelen. Maar de situatie is anders in het geval van een negatieve nalatenschap waarbij de executeur doorgaat met het afwikkelen, terwijl die door de erfgenamen moet worden vereffend. Niet alleen handelt de executeur daarmee onbevoegd (zijn taak is immers geëindigd), de erfgenamen voeren de op hun rustende taak bovendien niet uit: zij moeten de nalatenschap immers vereffenen. In dit soort gevallen verdient het vaak aanbeveling een executeur nadrukkelijk te wijzen op zijn (ontbrekende) positie.

Benoeming van een vereffenaar door de rechtbank

Vaak is het nuttig om in dit soort situaties de rechtbank te verzoeken een vereffenaar aan te wijzen. Als de executeur verder geen fouten heeft gemaakt en goed is ingevoerd in het dossier, is het heel goed mogelijk dat de rechtbank de voormalige executeur aanwijst, maar in dat geval heeft hij in elk geval een grondslag voor zijn werkzaamheden.

Geen executeur: wat nu?

Als er geen executeur is benoemd, en alle erfgenamen hebben de nalatenschap zuiver aanvaard, zijn alle erfgenamen met hun privévermogen aansprakelijk voor schulden van de erflater. De afwikkeling van de nalatenschap is op dat punt geen probleem. Vaak gaat in dit soort situaties het geschil over de wijze van verdeling van de nalatenschap. Een onverdeelde nalatenschap Een onverdeelde nalatenschap is een erfenis die nog niet is verdeeld onder de erfgenamen.
» Meer over onverdeelde nalatenschap onverdeelde nalatenschap is een gemeenschap, waarvan elk deelgenoot (mede-eigenaar of mede-gerechtigde) verdeling kan vorderen. De rechtbank moet de wijze van verdeling vaststellen.

Verdelingsprocedure als erfgenamen er niet uitkomen

Hoewel het uiteraard altijd aanbeveling verdient te kijken of de erfgenamen er onderling uit kunnen komen, kan het ook goed zijn om, als duidelijk is dat een oplossing niet binnen handbereik is, een verdelingsprocedure te starten. Het verstrijken van tijd maakt waarderingsvraagstukken steeds lastiger, en bovendien ziet men vaak dat onder druk van een verdeling alsnog een minnelijke regeling tot stand komt.

Erflater met schulden en beneficiaire aanvaarding

De meest voorkomende situatie waarin de afwikkeling van een nalatenschap zich in een impasse Een situatie waarbij partijen in een conflictsituatie vast zitten omdat geen van hen wil of kan bewegen.
» Meer over impasse impasse bevindt, is die waarbij de nalatenschap door een of meer erfgenamen beneficiair is aanvaard (dat wil zeggen: onder het voorrecht van boedelbeschrijving). Beneficiaire aanvaarding beschermt de erfgenaam tegen schulden van de erflater: daarvoor is de erfgenaam dan niet met zijn overige privévermogen aansprakelijk. Als er meer schulden zijn, of de hoogte van de schulden is onduidelijk, leidt dat bij erfgenamen vaak tot problemen bij de afwikkeling. Vaak weet men niet waar men moet beginnen, of vreest men zijn handen te branden aan de verkoop van goederen. Die zorg is soms terecht.

Advocaat bij benoeming vereffenaar

Als een nalatenschap veel schulden heeft, en deze is beneficiair aanvaard, dienen de erfgenamen deze samen te vereffenen. Om schuldeisers te beschermen heeft de wetgever het mogelijk gemaakt dat de rechtbank een professionele vereffenaar benoemt. Als de erfgenamen er samen niet uitkomen, is dat vaak een goede oplossing. Verzoek tot benoeming van een vereffenaar moet worden gedaan door een advocaat. Neemt u voor vragen hierover gerust contact met ons op.