vereffening van een nalatenschap

Wat is vereffening?

De vereffening van een nalatenschap is een procedure in het Burgerlijk Wetboek (boek 4, titel 6, afdeling 3, vanaf artikel 4:202 BW) die ertoe dient (een deel van) de goederen van een nalatenschap te gelde te (laten) maken om daarmee de schulden van de nalatenschap zoveel mogelijk te kunnen voldoen.

Wanneer moet vereffening van een nalatenschap plaatsvinden?

Een nalatenschap moet in verschillende gevallen worden vereffend. Allereerst is dat altijd het geval indien een nalatenschap “onder voorrecht van boedelbeschrijving” (ook wel bekend als “beneficiair”) is aanvaard. Alleen als er ook een executeur is die de bevoegdheid heeft gekregen de de schulden te voldoen, en deze executeur bovendien verklaart dat de nalatenschap ruimschoots positief is. Daarnaast kan de rechtbank in verschillende omstandigheden een vereffenaar benoemen.

Vereffening: een veelzijdige regeling

Vereffening van een nalatenschap is in de eerste plaats geschikt voor een negatieve nalatenschap, waarin niet alle schulden kunnen worden voldaan uit de baten. Daarnaast kan vereffening ook plaatsvinden bij een ruimschoots positieve nalatenschap. De vereffeningsregeling is niet geschreven voor één bepaalde specifieke situatie. Wel is het zo dat de vereffening plaatsvindt in het belang van, in het algemeen, de schuldeisers van de nalatenschap. De regeling is erop gericht dat zoveel goederen van de nalatenschap door de vereffenaar te gelde worden gemaakt, dat de – in het kader van die vereffening te inventariseren en vast te stellen – schulden van de nalatenschap daaruit kunnen worden betaald. De goederen die niet te gelde hoeven worden gemaakt, moeten na de vereffening overigens alsnog verdeeld worden onder de erfgenamen.

Verdeling nalatenschap en de vereffenaar

De verdeling van de nalatenschap als zodanig is geen onderdeel van de vereffening, alhoewel de vereffenaar wel zorg dient te dragen dat de nalatenschap wordt verdeeld, als de erfgenamen niet allen bereid zijn de te verdelen goederen in ontvangst te nemen. Vereffening wordt het meest toegepast in gevallen waarin de nalatenschap negatief is, of waarin onzekerheid bestaat over de hoeveelheid en omvang van schulden van de nalatenschap. Dat kan ook weer veel redenen hebben.

Vereffenaar en onderhandse verkoop woning

Tijdens de economische crisis in de periode 2008 tot circa 2014 hebben veel banken ervoor gekozen de rechtbank een vereffenaar te laten aanstellen. Zo kon een woning van een alleenstaande overledene eenvoudig onderhands worden verkocht, in plaats van via een kostbare openbare veiling. In dat geval hadden erfgenamen de nalatenschap vaak toch al beneficiair aanvaard – zij wisten dat er waarschijnlijk een restschuld op de woning zou rusten. Door benoeming van een vereffenaar – vaak een advocaat met ervaringen als faillissementscurator – kon de bank de woning vervolgens onderhands eenvoudig verkopen; de verdere afwikkeling van een dergelijke negatieve nalatenschap is eenvoudig, en voor een bank is het in zo’n geval dan ook vaak batig om de woning niet via een notaris te hoeven veilen maar gewoon via de markt te kunnen verkopen.

Lees meer over de rol van de vereffenaar en erfgenamen

Lichte vereffening

Indien de nalatenschap beneficiair is aanvaard zijn alle erfgenamen gezamenlijk vereffenaar (artikel 4:195 lid 1 BW). Die erfgenamen zijn echter ontheven van een groot aantal verplichtingen die wel op de door de rechtbank benoemde vereffenaar rusten. De ontheffing betreft de verplichting schuldeisers op te roepen om voor een te bepalen datum hun vorderingen in te dienen alsmede om een rekening en verantwoording uitdelingslijst op te maken. Dat wordt de zogenaamde lichte vereffening genoemd. Voor die lichte vereffening geldt dan enkel dat de vereffenaars een boedelbeschrijving moeten opmaken, en de goederen van de nalatenschap ten gelde moeten maken voor zover dit voor de voldoening van schulden van de nalatenschap nodig is. De beneficiair aanvaard hebbende erfgenamen moeten dus zelf een lijstje maken van de bekende schulden en inschatten hoeveel geld voor de betaling daarvan nodig is, en daarvoor geld vrij maken.

Zware vereffening: overeenkomsten met faillissement

De zware vereffening die een door de rechtbank benoemde vereffenaar moet volgen (en beneficiair aanvaard hebbende erfgenamen indien de kantonrechter dat heeft bepaald) is een procedure die sterk lijkt op faillissement. De kantonrechter bepaalt een datum waarbinnen alle schuldeisers hun vordering moeten hebben ingediend. De vereffenaar moet de bekende schuldeisers oproepen hun vordering voor die datum in te dienen. Er moet een boedelbeschrijving worden gemaakt en de vereffenaar moet de goederen van de nalatenschap te gelde maken om de schulden van de nalatenschap mee te kunnen voldoen. Indien dat is gebeurd dient een lijst te worden opgemaakt van baten en schulden – de rekening en verantwoording – en een lijst waaruit blijkt welke schuldeisers in welke mate en in welke rangorde zullen worden voldaan (de uitdelingslijst).

Verzet tegen de uitdelingslijst

Schuldeisers die het niet eens zijn met hun positie op de uitdelingslijst kunnen binnen een maand na de openlijke bekendmaking daarvan bij de rechtbank in verzet komen. De rechtbank kan vervolgen beslissen over de toelating van een vordering en de rangorde daarvan. Pas als de uitdelingslijst onherroepelijk is – verbindend– dient de vereffenaar over te gaan tot betaling van de daarop opgenomen schulden.

Na de vereffening: verdeling

Nadat de vereffening is voltooid en positief is geëindigd dienen de overgebleven goederen afgegeven te worden aan de erfgenamen. Indien zij niet unaniem tot in ontvangst name bereid zijn, dient de vereffenaar wel zorg te dragen dat de nalatenschap wordt verdeeld. In die zin strekt de taak van de vereffenaar zich uit tot meer dan vereffening: hij dient in dat geval ook zorg te dragen dat die nalatenschap op de juiste wijze wordt verdeeld.

Wat als erfgenamen niet akkoord gaan met verdeling?

Indien erfgenamen het niet eens zijn over de wijze waarop de nalatenschap moet worden verdeeld – welke goederen aan wie moeten worden toebedeeld en/of op welke wijze de goederen te gelde moeten worden gemaakt ten einde de opbrengst te kunnen verdelen– dan moet de vereffenaar zorgen dat de verdeling plaatsvindt. Daartoe kan hij onder meer aansturen op benoeming van een onzijdig persoon om een erfgenaam die weigert mee te werken aan de verdeling te vertegenwoordigen bij die verdeling.

Advocaat bij vereffening van nalatenschappen

Advocaat Hidde Reitsma van AMS Advocaten wordt sinds vele jaren veelvuldig benoemd als vereffenaar van nalatenschappen. Hij heeft dat gedaan in zowel eenvoudige zaken – bijvoorbeeld van een alleenstaande erflater die een hypotheek met een vermoedelijke restschuld had – als ook in zeer complexe gevallen, zowel ten aanzien van de familiegeschiedenis als ten aanzien van de samenstelling van de schuldeisers. Hidde Reitsma is in beginsel bereid tot aanvaarding van elke benoeming tot vereffenaar, doch wel na voorafgaand overleg (waarbij onder meer uiteraard een belangenconflict moet worden getoetst).