Afgifte bewijsstukken van de wederpartij: een casus over de exhibitieplicht

Stel je hebt een geschil en de wederpartij De tegenpartij in een procedure of de partij met wie een contract is gesloten.
» Meer over wederpartij wederpartij heeft documenten in bezit die van belang zijn voor de bewijslevering van jouw stelling. Dan zal de wederpartij die stukken niet zo snel vrijwillig willen afgeven. Gelukkig is hiervoor in de wet een voorziening opgenomen; de exhibitievordering. Een vordering tot overlegging van bepaalde documenten. Advocaat procesrecht Hidde Reitsma bespreekt ter illustratie een recente uitspraak waarin het exhibitierecht werd uitgevoerd.

Recht op commissie bij bemiddeling

De eiser De partij die gedagvaard wordt om te verschijnen in een rechtszaak wordt aangeduid als de gedaagde. Dit in tegenstelling tot de eiser, de partij die het initiatief tot de rechtszaak heeft genomen en daartoe door een gerechtsdeurwaarder een dagvaarding heeft laten betekenen aan de gedaagde.
» Meer over eiser eiser in deze zaak is een bemiddelaar tussen verkopers en kopers van jachten. De gedaagde De partij die gedagvaard wordt om te verschijnen in een rechtszaak wordt aangeduid als de gedaagde.
» Meer over gedaagde gedaagde verkoopt onder andere luxueuze jachtschepen. In de branche van dure jachten is het gebruikelijk dat een partij met kennis van superjachten en de markt potentiële kopers en verkopers met elkaar in contact brengt. Deze partij bemiddelt ook bij de totstandkoming van een koopovereenkomst De overeenkomst waarbij de verkoper zich verbindt een zaak te geven aan de koper tegen betaling van een prijs.
» Meer over koopovereenkomst koopovereenkomst. Hiervoor ontvangt de bemiddelaar commissie van de verkoper. Partijen hebben in het verleden wel eens zaken gedaan op deze wijze.

Introductie potentiële koper

Op een dag ontmoet de bemiddelaar op de Yacht Club in Monaco koper X (hierna: koper). Koper is op zoek naar een jacht. De bemiddelaar introduceert hem vervolgens bij de verkoper. Er is vervolgens regelmatig contact tussen de bemiddelaar, koper en verkoper maar tot een deal komt het niet. Na een tijdje blijkt dat de koper ook andere bemiddelaars heeft ingeschakeld om een zo goedkoop mogelijke deal te sluiten met de verkoper. De koper wimpelt op een gegeven moment de bemiddelaar af met een smoesje (‘toch maar geen jacht dit jaar’). De bemiddelaar ontdekt echter dat koper X toch een jacht (van maar liefst ruim € 29 miljoen) heeft gekocht bij verkoper.

Bemiddelaar effective cause?

De bemiddelaar wendt zich tot de verkoper en maakt aanspraak op de commissie. De verkoper is van mening dat de bemiddelaar niet bepalend zou zijn geweest bij de deal (geen ‘effective cause‘). Een andere bemiddelaar zou de koper al eerder hebben geïntroduceerd. De bemiddelaar vraagt om bewijs In het Nederlandse procesrecht geldt als hoofdregel dat de rechter alleen die feiten of rechten aan zijn beslissing ten grondslag mag leggen, die in de rechtszaak aan hem ter kennis zijn gekomen of zijn gesteld en die zijn komen vast te staan.
» Meer over bewijs bewijs van deze stelling maar de verkoper weigert dit te geven.

Exhibitievordering in kort geding

De bemiddelaar start een zogeheten exhibitie-kort geding. Hij vordert afgifte van stukken zoals correspondentie met de andere makelaar en de koopovereenkomst. De bemiddelaar voert aan dat hij deze stukken nodig heeft om zijn positie in een bodemprocedure De gerechtelijke procedure waarin een geschil definitief wordt beslist.
» Meer over bodemprocedure bodemprocedure te bepalen.

Vordering voldoende bepaald

De rechter wijst de vordering toe. Het belang voor de bemiddelaar is evident en hij kan niet op een andere manier aantonen of hij wel of niet bepalend is geweest bij de totstandkoming van de koop. Van een zogenaamde fishing expedition Een verzoek om inzage in bescheiden en documenten van een derde zonder exact te weten welke stukken er zijn met als doel gronden voor een vordering te vinden.
» Meer over fishing expedition fishing expedition is geen sprake: de vordering van de bemiddelaar is voldoende bepaald. Er wordt immers uitsluitend informatie gevorderd omtrent de totstandkoming van de koopovereenkomst. Nu de verkoper niet bereid is geweest de gevraagde stukken vrijwillig te overleggen, wordt hij hiertoe door de rechter veroordeeld.