Hoge Raad: aandeelhouders in buitenlandse holding hebben recht van enquête

In artikel 2:346 van BW is bepaald dat (en wanneer) aandeelhouders en certificaathouders in een N.V. of een B.V. bevoegd zijn een enquêteverzoek in te dienen. In een recent arrest heeft de Hoge Raad echter bevestigd dat de verschaffer van risicodragend kapitaal met een eigen economisch belang in de vennootschap waarop het verzoek betrekking heeft gelijk dient te worden gesteld met de aandeelhouder of certificaathouder, als zijn belang daarmee op één lijn kan worden gesteld. Advocaat ondernemingsrecht Hidde Reitsma legt uit.

Recht van enquête: aandeel- of certificaathouder in BV of NV

Volgens de letter van de wet zijn tot het indienen van een enquêteverzoek (een tot het instellen van een onderzoek naar het beleid en de gang van zaken van de rechtspersoon Het BW kent geen algemene definitie van rechtspersoon.
» Meer over rechtspersoon rechtspersoon) bij de Ondernemingskamer bevoegd:

• (in vennootschappen met een geplaatst kapitaal Het (recht van een vennootschap met in aandelen verdeeld kapitaal op) kapitaal dat door de vennootschap is uitgegeven en dat door aandeelhouders aan de onderneming is verschaft.
  » Meer over geplaatst kapitaal geplaatst kapitaal van minder dan € 22.5 mio:) de gezamenlijke aandeel- of certificaathouders van 10% van het geplaatst kapitaal, of van aandeel De gedeelten waarin het kapitaal van een BV of NV is verdeeld.
  » Meer over aandeel aandelen met een nominale waarde De waarde waarvoor een aandeel is uitgegeven, of de waarde als vermeld op een waardepapier of op geld.
  » Meer over nominale waarde nominale waarde van ten minste € 225.000,–
• (in vennootschappenmet een geplaatst kapitaal van meer dan € 22.5 mio:) de gezamenlijke aandeel- of certificaathouders die tenminste 1% van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigen, of wiens aandelen en/of certificaten tenminste een beurswaarde te vertegenwoordigen van € 20 mio.

Het uitgangspunt is dus dat alleen de (rechtstreekse) houders van aandelen of certificaten in de vennootschap waarop het verzoek betrekking heeft bevoegd zijn een enquêteverzoek in te dienen.

Ook indirect kapitaalverschaffer heeft enquêtebevoegdheid

In de hiervoor bedoelde uitspraak heeft de Hoge Raad echter uitgemaakt dat de strekking van het enquêterecht meebrengt dat “de verschaffer van risicodragend kapitaal met een eigen economisch belang in de vennootschap, dat in zoverre op één lijn kan worden gesteld met het belang van een aandeelhouder of certificaathouder, dient te worden gelijkgesteld met de aandeelhouders of certificaathouders voor de toepassing van artikel 2:346, aanhef onder B, BW”. De Hoge Raad heeft al vaker uitgemaakt dat onder omstandigheden ook andere dan aandeelhouders of certificaathouders gerechtigd zijn een enquêteverzoek in te dienen.

Aandeelhouders in buitenlandse holding hebben recht van enquête

In dit geval ging het om twee aandeelhouders die  eerst 25%, en later 50% van de aandelen hielden in een Chinese vennootschap. Die vennootschap houdt alle aandelen in Chinese Workers B.V. Een van de twee aandeelhouders (die dus niet rechtstreeks aandelen in de BV hielden) diende vervolgens een enquêteverzoek in jegens Chinese Workers B.V. De andere aandeelhouder betoogde dat het verzoek niet ontvankelijk was, omdat de verzoeker geen aandeelhouder was in de Nederlandse B.V. Haar aandelenbelang in die Chinese vennootschap bracht nog niet mee dat zij voor de toepassing van artikel 2:346 BW geacht kan worden een relevant eigen economisch belang te hebben in Chinese Workers B.V. De ondernemingskamer Een afdeling van het Gerechtshof te Amsterdam dat bevoegd is kennis te nemen van diverse ondernemingsrechtelijke en sociaal- of financieel-economisch georiënteerde zaken.
» Meer over ondernemingskamer Ondernemingskamer van het gerechtshof Amsterdam heeft verzoek echter ontvankelijk geacht. De OK overwoog dat economische werkelijkheid meebrengt dat de aandeelhouder in de Chinese vennootschap een verzoek zal moeten kunnen doen ten aanzien van de Nederlandse B.V., omdat de aandeelhouders in de Chinese vennootschap dienen te worden aangemerkt als economisch gerechtigden in Chinese Workers B.V.

Indirect aandeelhouderschap staat niet in de weg aan enquêteverzoek

De Hoge Raad bevestigde in cassatie Het beroep dat tegen een arrest van het Hof kan worden ingesteld bij de Hoge Raad
» Meer over cassatie cassatie het oordeel van de Ondernemingskamer. Volgens de Hoge Raad doet dat de omstandigheid dat de verzoekende aandeelhouder in de Chinese vennootschap niet rechtstreeks aandelen hield in Chinese Workers B.V., maar dat enkel indirect deed niet af aan het feit dat deze aandeelhouder feitelijk verschaffer is van risicodragend kapitaal in de BV. Aldus heeft deze aandeelhouder (ook) in de BV een eigen economisch belang heeft, dat gelijk kan worden gesteld met het belang van een aandeelhouder of certificaathouder.

Advocaat enquêteprocedure

De uitspraak van de Hoge Raad is in lijn met eerdere uitspraken over de toegang tot de enquêteprocedure Een gerechtelijke procedure bij de Ondernemingskamer. De OK kan een onderzoek naar de gang van zaken bij en het beleid van een bedrijf bevelen, in dat kader ingrijpen in de onderneming.
» Meer over enquêteprocedure enquêteprocedure. De enquêteprocedure is een krachtig wapen voor aandeelhouders om het door de rechtspersoon gevoerde beleid te laten onderzoeken, en om eventueel te laten vaststellen dat sprake is (geweest) van wanbeleid. De Ondernemingskamer kan in het kader van een enquêteprocedure ingrijpende voorlopige voorzieningen treffen met het oog op het belang van de rechtspersoon. Deze uitspraak van de Hoge Raad zorgen ervoor dat de toegang tot de Ondernemingskamer niet door middel van een (schijn)constructie kan worden onthouden.