Verschoningsrecht, geheimhoudingsplicht en beroepsgeheim: zo zit het!

Getuigen die in rechtszaken worden gehoord zijn in principe tot beantwoording van de vragen verplicht. In een aantal situaties heeft de getuige echter een verschoningsrecht. Bijvoorbeeld op grond van een medisch beroepsgeheim Plicht om vertrouwelijke informatie die iemand uit hoofde van een beroep of ambt onder zich heeft niet te delen met derden
» Meer over beroepsgeheim beroepsgeheim. Maar hoever strekt dit beroepsgeheim? Advocaat procesrecht Hidde Reitsma legt uit aan de hand van een recente uitspraak.

Getuige beroept zich op verschoningsrecht als huisarts

In deze procedure was partij A opgedragen te bewijzen dat schenkingen door een overleden familielid (hierna: de erflaatster) aan partij B en C, onder misbruik van omstandigheden (door B en C) waren gedaan. Zij riep als getuige de huisarts van erflaatster op. Op vragen over de medische gesteldheid van erflaatster beriep de arts zich op zijn geheimhoudingsplicht advocaat De plicht van een advocaat om geheimhouding te betrachten over bijzonderheden van door hem behandelde zaken, de persoon van zijn cliënt en de aard en omvang van diens belangen.
» Meer over geheimhoudingsplicht advocaat geheimhoudingsplicht als arts.

Rechtbank: uitgangspunt wet is plicht om te getuigen

Partij A stelde dat in dit geval het belang om te getuigen zwaarder moet wegen dan het beroepsgeheim van de getuige. Zij wees er o.m. op dat erflaatster is overleden. Partij A heeft een groot belang bij beantwoording van de vragen. De rechtbank overweegt dat op grond van de wet de plicht om te getuigen voorop staat. Deze verplichting berust op het algemeen maatschappelijk belang van waarheidsvinding en dient ertoe de belangen van de partij die een beroep op een getuige doet te beschermen.

Verschoningsrecht voor getuige met beroepsgeheim

Desalniettemin zijn sommige getuigen uit hoofde van hun ambt of beroep tot geheimhouding verplicht en kunnen zich van de algemene plicht om te getuigen “verschonen”. De ratio van de geheimhoudingsplicht van de arts is dat zieken niet weerhouden moeten worden geneeskundige hulp in te roepen uit vrees dat hetgeen aan de arts zou blijken of wordt toevertrouwd, openbaar zou worden. Deze geheimhoudingsplicht blijft bestaan ook na het overlijden van de patiënt.

Algemeen belang waarheidsvinding kan prevaleren

Het verschoningsrecht Het recht van een getuige om te zwijgen en geen getuigenverklaring af te leggen.
» Meer over verschoningsrecht verschoningsrecht van de getuige is echter niet absoluut. Volgens vaste rechtspraak kunnen zich situaties voordoen waarin het belang dat de waarheid aan het licht komt, moet prevaleren boven het belang dat het beroepsgeheim bewaard blijft. In deze zaak doet zich volgens de rechtbank echter niet zo een dergelijke situatie voor. De arts mag dus weigeren sommige vragen te beantwoorden.

Verschoningsrecht ook voor directe familieleden

Het verschoningsrecht is dus een uitzondering op de algemene plicht om te getuigen. Niet alleen getuigen die zich op een beroepsgeheim kunnen beroepen (bv. arts, advocaat, dominee) hebben een verschoningsrecht. Ook familieleden (tot en met de tweede graad) kunnen zich van de verplichting te getuigen verschonen. Denk aan de echtgenoot, kinderen en ouders van de betreffende procespartij.

Bronbescherming journalist en verschoningsrecht

Een actueel onderwerp is het verschoningsrecht van journalisten. Zij hebben geen beroepsgeheim (dat wil zeggen, ze zijn niet op grond van de wet tot geheimhouding verplicht) maar kunnen zich onder omstandigheden wel beroepen op bronbescherming Het verschoningsrecht van een journalist die als getuige de bronnen waarop hij een nieuwsbericht heeft gebaseerd niet hoeft prijs te geven.
» Meer over bronbescherming bronbescherming. Deze bronbescherming vloeit voort uit het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Hierin is het recht opgenomen voor journalist om zich van de beantwoording van vragen te verschonen als hierdoor zijn bron bekend zou worden. Een rechter hoeft dit recht echter niet te honoreren als hij van oordeel is dat openbaring van de bron noodzakelijk is gegeven in verband met een zwaarder wegend belang. Het wetsvoorstel Bronbescherming in Strafzaken die het verschoningsrecht van journalisten vastlegt ligt nu ter behandeling bij de Raad van State.