Tien klassieke uitspraken over aansprakelijkheid, nummer 5: “Taxusstruik”

In de loop der jaren deed de Hoge Raad veel baanbrekende uitspraken binnen het altijd ontwikkelende aansprakelijkheidsrecht. Advocaat aansprakelijkheidsrecht Lennard Noordzij behandelt tien van deze (oudere) uitspraken. Eerder besprak hij (1) “Duwbak Linda”, (2) “Kleuterschool Babbel”, (3) “Poot/ABP” en (4) “Tandartsen”. Hieronder behandelt hij het arrest “Taxus” uit 1994 (HR 22 april 1994, NJ 1994/624). In deze zaak oordeelt de Hoge Raad over de aansprakelijkheid De gehoudenheid van een persoon of bedrijf om schade ontstaan uit een onrechtmatige daad of wanprestatie te vergoeden.
» Meer over aansprakelijkheid aansprakelijkheid voor giftige planten en struiken en de vraag of iemand aansprakelijk kan zijn voor onbekende gevaren.

Feiten

De tuin van Verkoulen en Broen grenst aan één zijde aan het weiland van Hulsbosch. Hulsbosch heeft zijn weiland omheind. De omheining is voorzien van een afrastering van gaas. Verkoulen en Broen hebben in hun tuin een afvalhoop. Verkoulen heeft op deze afvalhoop een struik gedeponeerd, die zij enkele dagen eerder had gevonden. Deze struik was een taxus. Bij inwendig gebruik kan taxus dodelijk zijn voor paarden. Twee paarden van Hulsbosch – de schimmelruin Calypso en de bruine ruin Sanadag – die in zijn weiland graasden, eten (door het gaas) van de taxusstruik. Als gevolg daarvan zijn beide paarden overleden.

Onrechtmatige daad

Hulsbosch vordert betaling van een schadevergoeding van ƒ 40.000,- en stelt dat Verkoulen en Broen onzorgvuldig hebben gehandeld door een taxusstruik zodanig te deponeren dat deze door het gaas van de afrastering stak, zodat zijn paarden er van konden eten. Hulsbosch baseert zich op onrechtmatige daad (artikel 6:162 BW). Dat artikel bepaalt dat hij die tegen een ander een onrechtmatige daad Onrechtmatig handelen leidt tot aansprakelijkheid. In sommige gevallen geeft de wet aan dat een derde aansprakelijk is voor door een ander veroorzaakte schade.
» Meer over onrechtmatige daad onrechtmatige daad pleegt, verplicht is de schade te vergoeden die de ander daardoor lijdt. Voor schadevergoeding op deze grond moet aan vijf eisen zijn voldaan: onrechtmatigheid, toerekenbaarheid, schade, causaliteit en relativiteit. Deze zaak gaat over onrechtmatigheid. Had Verkoulen moeten weten dat de taxusstruik fataal kon zijn voor de paarden van Hulsbosch? En zo niet, heeft Verkoulen dan alsnog onzorgvuldig en daarmee onrechtmatig Ieder handelen of nalaten dat in strijd is met een wet of met de maatschappelijke betamelijkheid.
» Meer over onrechtmatig onrechtmatig gehandeld?

Giftigheid taxusstruik feit van algemene bekendheid?

Cruciaal is dus de kennis die bij Verkoulen en Broen aanwezig geacht mag worden over de giftigheid van een taxusstruik voor bepaalde dieren. Het stond in deze zaak vast dat zij niet wisten dat inwendig gebruik van die struik fataal voor paarden kan zijn. Hulsbosch stelt echter dat het een feit van algemene bekendheid is dat taxus giftig is voor paarden. Het niet-weten komt daarom volgens hem voor rekening van Verkoulen en Broen. Het hof vindt van niet. Volgens het hof – en dat staat vast bij de Hoge Raad – is het geen feit van algemene bekendheid dat een taxusstruik giftig is voor bepaalde dieren. Dit ondanks dat in de Van Dale bij het trefwoord taxus staat: ‘de naalden en de zaden van de taxus zijn buitengewoon giftig, m.n. voor paarden’. Vermoedelijk speelt bij het oordeel van het hof een rol dat de giftigheid van taxus voor paarden niet bekend was in de kring van personen waartoe Verkoulen en Broen behoorden. Met betrekking tot een boer was dit oordeel dus mogelijk anders uitgevallen.

Het Natronloog-arrest

Hulsbosch stelt ten tweede dat onwetendheid bij Verkoulen en Broen over de giftigheid van de taxus niet van belang is voor de vraag of zij onzorgvuldig hebben gehandeld. Hulsbosch beroept zich op het Natronloog-arrest (HR 8 januari 1982, NJ 1982, 614). In die zaak achtte de Hoge Raad het onzorgvuldig (en dus onrechtmatig) om een emmertje met onbekende vloeistof in een kartonnen doos met daaromheen niet anders dan een plastic vuilniszak, voor afhaling door een vuilnisophaaldienst neer te zetten. De onbekende stof bleek natronloog, een bijtende chemische stof. Een vuilnisman gooit de emmer in de vuilniswagen, krijgt natronloog in zijn gezicht en houdt daaraan blijvend letsel over. De vloeistof was dus onbekend, maar daarmee ging de dader nog niet vrijuit. Juist bij zo’n emmertje moet men erop bedacht zijn dat er wel eens iets in zou kunnen zitten dat minder onschuldig is dan water en moet onderzocht worden wat erin zit of het emmertje onder controle houden.

Oordeel Hoge Raad

Ondanks het Natronloog-arrest geeft de Hoge Raad Hulsbosch in deze zaak ongelijk. Hij oordeelt dat de in het maatschappelijk verkeer betamende zorgvuldigheid niet zo ver gaat dat iemand die een plant of een struik onder zich heeft waarvan hij de giftigheid niet kent of behoeft te kennen, verplicht is ervoor te zorgen dat deze geen gevaar kan opleveren. Conclusie is dus dat men zijn gedrag bij het ene onbekende gevaar (onbekende vloeistof in vuilniszak aan de weg zetten) wel moet afstemmen, maar bij het andere onbekende gevaar (taxusstruik op afvalhoop naast weiland buurman) niet. De vraag of een zorgvuldigheidsnorm wordt geschonden, is dus erg afhankelijk van de concrete omstandigheden van het geval.