Crisis bij Ajax is van alle tijden: Cruijff vs. Ajax in 2012

Na het gelijkspel tegen Volendam en de teleurstellende resultaten in het seizoen 2022/2023 is hoofdtrainer Alfred Schreuder door Ajax op non-actief gezet en is het crisis bij Ajax. De huidige crisis bij Ajax is niet uniek en roept herinneringen op aan de bestuurscrisis binnen Ajax van 2012. Deze blog bespreekt het inmiddels klassieke arrest van het gerechtshof Amsterdam in de kort geding procedure tussen Johan Cruijff en Ajax en de relevantie van dit arrest voor de ondernemingsrechtpraktijk.

De Fluwelen revolutie van Cruijff

Nadat Cruijff op 20 september 2010 in zijn column in de Telegraaf aangaf dat hij Ajax niet meer herkende, vond er binnen een aantal jaar tijd een revolutie plaats binnen de bestuurskamers van Ajax. Nadat het bestuur van voorzitter Uri Coronel al snel aftrad, vertrok in 2011 ook algemeen directeur De leidinggevende van een onderneming of organisatie.
» Meer over directeur directeur Rik van den Boog. Oud-voetballers (Edwin van der Sar, Marc Overmars) moesten de koers gaan bepalen en doen dat tot op de dag van vandaag.

In 2012 kwam de raad van commissarissen Het toezichthoudende orgaan van de N.V., B.V. en de vereniging (waaronder ook de coöperatie en onderlingen waarborgmaatschappij) .
» Meer over raad van commissarissen raad van commissarissen van Ajax lijnrecht tegenover commissaris Cruijff te staan in een kort geding procedure over de benoeming van een tweetal bestuurders: Van Gaal en Sturkenboom.

Wat was er aan de hand?

Ajax N.V. is een vennootschap met een volledig structuurregime De aanvullende regels die van toepassing zijn op een structuurvennootschap.
» Meer over structuurregime structuurregime (art. 2:153 lid 2 BW) waardoor de Raad van Commissarissen raad van commissarissen Het toezichthoudende orgaan van de N.V., B.V. en de vereniging (waaronder ook de coöperatie en onderlingen waarborgmaatschappij) .
» Meer over raad van commissarissen RvC het bevoegde orgaan is om bestuurders te benoemen (art. 2:162 BW). De RvC van Ajax nam tijdens een vergadering op 16 november 2011 een dergelijk besluit en benoemde Van Gaal en Sturkenboom als bestuurders.

Het reglement van de RvC van Ajax bevatte een termijn voor oproeping (niet later dan zes werkdagen voor de vergadering) en de verplichting om de te behandelen onderwerpen in de oproeping te vermelden. Cruijff werd echter pas op de dag zelf uitgenodigd voor de vergadering, door middel van een e-mail, waarin bovendien de te bespreken onderwerpen niet waren benoemd. Cruijff zat op dat moment in zijn huis in Spanje en gaf per kerende e-mail aan dat hij wegens drukke werkzaamheden een vergadering op zulke korte termijn niet kon inplannen.

De vergadering ging door en Van Gaal en Sturkenboom werden benoemd. Dat was voor Cruijff aanleiding om een kort geding procedure bij de rechtbank Amsterdam te beginnen.

Kort geding: toewijzing vordering van Cruijff

Cruijff stelde zich in het kort geding op het standpunt dat het besluit was genomen in strijd met het reglement van de RvC en dat het daarom een vernietigbaar besluit in de zin van artikel 2:15 lid 1 onder c BW was. Cruijff vorderde daarom (onder meer) schorsing van het besluit.

De voorzieningenrechter kan in een kort geding niet zelf overgaan tot vernietiging van het besluit, omdat hij geen constitutieve uitspraak kan wijzen. Wel kan hij onder het voorlopige oordeel dat sprake is van een vernietigbaar besluit de uitvoering van het besluit verbieden, omdat het aannemelijk is dat dit door een bodemrechter vernietigd zal worden. De voorzieningenrechter ging hiertoe over en wees de gevorderde schorsing van het benoemingsbesluit toe, waarna Ajax en Cruijff allebei in appel gingen.

Hoger beroep

Aan het hof lag in hoger beroep Ons burgerlijk procesrecht kent het beginsel dat er onderzocht wordt in twee instanties: een ieder heeft het recht op een nieuwe behandeling van de zaak door een hogere rechter.
» Meer over hoger beroep hoger beroep met name de vraag voor of de schorsing stand kon houden. Het hof oordeelde dat dit het geval was, en overwoog dat het aannemelijk was dat de overige leden van de RvC Cruijff bewust buiten spel hadden gezet door op deze wijze de reglementen niet in acht te nemen. Het hof overwoog daartoe:

“Aldus moet worden geconstateerd dat aan de op 16 november genomen besluiten twee ernstige totstandkomingsgebreken kleven die deze besluiten, op grond van het bepaalde in artikel 2:15 BW, vernietigbaar maken. In het oog springt de combinatie van de twee gebreken, én een uiterst korte oproepings-termijn én een volstrekt onvoldoende duidelijke aankondiging van de te behandelen voorgenomen besluiten. Deze combinatie maakt aannemelijk dat sprake is geweest van een vooropgezet plan om te bewerkstelligen dat Cruijff op de besluitvorming van 16 november geen daadwerkelijke invloed kon uitoefenen. Dat de besluiten voor Cruijff van grote importantie zijn staat buiten kijf (…)”

Het hof verbood vervolgens aan de voorgenomen benoemingsbesluiten enige (verdere) uitvoering te geven.

Vernietigingsgrond: strijd met reglement

De uitspraak van het hof is niet alleen opmerkelijk vanwege de in het oog springende procespartijen, maar ook vanwege de toepassing van de derde in artikel 2:15 lid 1 BW genoemde vernietigingsgrond: strijd met een reglement. Deze grond speelt in vergelijking met de andere gronden voor vernietiging van een besluit (totstandkomingsgebreken en strijd met redelijkheid en billijkheid Een bron van ongeschreven objectief recht waaraan mensen zich moeten gedragen jegens elkaar.
» Meer over redelijkheid en billijkheid redelijkheid en billijkheid) een beperkte rol in de rechtspraak.

Deze uitspraak laat echter zien dat ook bepalingen die zien op de totstandkoming van besluiten die neergelegd zijn in een intern reglement (bijvoorbeeld binnen een vereniging of grote vennootschappen) in acht moeten worden genomen. Daarnaast kunnen ook besluiten die inhoudelijk in strijd zijn met zo’n reglement mogelijk aantastbaar zijn. Zaak dus om in de besluitvorming zorgvuldig te zijn en scherp te zijn op geldende reglementen.