Ontwerpverantwoordelijkheid in de bouw: zo zit het met de aansprakelijkheid van de aannemer

Ontwerpverantwoordelijkheid van de aannemer

Op een avond in 2024 stortte een deel van de parkeergarage bij het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein in. Niemand raakte gewond en dat mag een wonder heten, maar het had heel anders kunnen aflopen. De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) publiceerde vorige week een vernietigend rapport: de instorting was het gevolg van een combinatie van ontwerpfouten en gebrekkige controle. Maar hoe is de ontwerpverantwoordelijkheid van aannemers eigenlijk geregeld in de bouw?

Verdeling van verantwoordelijkheden

Bij klassieke bouwcontracten (zoals het BW en de UAV (Uniforme Administratieve Voorwaarden) Uniforme administratieve voorwaarden voor de uitvoering van werken en van technische installatiewerken
» Meer over uAV (Uniforme Administratieve Voorwaarden) UAV 2012) is de aannemer verantwoordelijk voor de uitvoering van het werk, terwijl de opdrachtgever verantwoordelijk is voor het ontwerp. De opdrachtgever moet dus duidelijk maken wat hij wil laten bouwen. Dat doet hij doorgaans door het verstrekken van een ontwerp, tekeningen en andere relevante informatie.

Ontwerpaansprakelijkheid in het BW

Deze verdeling komt tot uiting in art. 7:760 lid 2 jo. 3 BW. De aannemer is aansprakelijk voor een ondeugdelijke uitvoering, tenzij de ondeugdelijkheid is veroorzaakt door fouten of gebreken in plannen, tekeningen, berekeningen, bestekken of uitvoeringsvoorschriften die de opdrachtgever heeft verstrekt. Leidt een ontwerpfout tot een ondeugdelijke uitvoering, dan is in principe de opdrachtgever aansprakelijk. Uitzondering hierop vormt de waarschuwingsplicht van de aannemer (art. 7:754 BW): kende of had de aannemer de fout redelijkerwijs moeten kennen, dan moet hij daarvoor tijdig waarschuwen.

Ontwerpaansprakelijkheid in de UAV 2012

In de UAV 2012 is de verplichting van de opdrachtgever om het ontwerp (in brede zin) aan te leveren expliciet vastgelegd in § 5 lid 1: de opdrachtgever zorgt ervoor dat de aannemer tijdig kan beschikken over de benodigde tekeningen en andere gegevens. Volgens § 5 lid 2 is de opdrachtgever verantwoordelijk voor het ontwerp (“voorgeschreven constructies en werkwijzen […] alsmede voor of namens hem gegeven orders en aanwijzingen”). De aannemer mag echter niet klakkeloos volgen wat hem wordt aangeleverd; hij moet waarschuwen voor klaarblijkelijke fouten (§ 6 lid 14 UAV).

UAV-GC en geïntegreerde contracten

Kenmerk van geïntegreerde bouwcontracten (zoals de UAV-GC) is dat de aannemer zowel ontwerp- als uitvoeringswerkzaamheden verricht. De precieze omvang van die ontwerpwerkzaamheden verschilt per project en moet contractueel worden vastgelegd. De vaak gehoorde aanname dat bij toepasselijkheid van de UAV-GC alle ontwerpverantwoordelijkheid automatisch bij de aannemer ligt, is onjuist. De aannemer is verantwoordelijk voor de aan hem opgedragen ontwerpwerkzaamheden, maar de opdrachtgever blijft verantwoordelijk voor de door hem opgestelde en ter beschikking Uitspraak in een verzoekschriftprocedure
» Meer over beschikking beschikking gestelde informatie (§ 3 lid 2 en 3 UAV-GC 2025). Dit doet niets af aan de waarschuwingsplicht van de aannemer (§ 3 lid 10 jo. § 4 lid 10 UAV-GC).

Oorzaak instorting parkeergarage

De aannemer is in beginsel dus niet zomaar verantwoordelijk voor fouten in het ontwerp, maar op hem rust wel een waarschuwingsplicht. Bij de parkeergarage leidde een opeenstapeling van factoren tot een domino-effect. Los van de vraag welke partij uiteindelijk aansprakelijk is voor het ontwerp (waarbij ook door of namens de opdrachtgever verstrekte informatie moet worden beoordeeld), moet worden gekeken of anderen hadden kunnen en moeten waarschuwen. De OVV heeft zich hierover niet uitgesproken. Mocht deze casus ooit voor arbiters komen, dan belooft dat interessante jurisprudentie op te leveren.