Omkeringsregel bewijslast bij schending zorgplicht tandarts?

Een tandarts boort te ver door in de onderkaak van zijn patiënt die hierdoor ernstige klachten krijgt. Hij vordert een schadevergoeding maar in de rechtbankprocedure komt de vraag aan de orde of de klachten wel zijn veroorzaakt door het onzorgvuldige handelen van de tandarts. Was er sprake van causaal verband en welke partij moet dit bewijzen of ontkrachten? Advocaat contractenrecht Hidde Reitsma vat deze uitspraak over de omkeringsregel in het bewijsrecht samen.

Vaststelling onrechtmatig handelen tandarts

In de procedure wordt eerst, door middel van deskundigenonderzoeken, vastgesteld of de tandarts überhaupt aansprakelijk is voor de vermeende schade van de patiënt. De maatstaf aan de hand waarvan dit dient te worden beoordeelt is of de tandarts als zorgverlener de zorg heeft betracht die van een redelijk bekwaam en redelijk handelend specialist onder gelijke omstandigheden mag worden verwacht. Hiertoe worden deskundigen gevraagd rapportages op te stellen. Uit deze deskundigenonderzoeken blijkt dat de tandarts onvoldoende (voorzorgs)maatregelen heeft genomen om te voorkomen dat als gevolg van de behandeling schade zou ontstaan aan de canalis en de zenuw. De tandarts heeft dus zijn zorgplicht geschonden.

Causaal verband schade en schending zorgplicht

Vervolgens is de vraag of de door de patiënt gestelde schade het gevolg is van dit onzorgvuldige handelen. De tandarts voert aan dat niet vaststaat dat zijn handelen heeft geleid tot de bij de patiënt opgetreden schade en dat de bewijslast op de patiënt rust. De patiënt doet een beroep op de zogenaamde omkeringsregel. Deze regel houdt in dat als er een norm geschonden is welke norm strekt tot het beperken van een specifiek gevaar, de opgetreden schade moet worden vermoed in causaal verband te staan met de geschonden norm. Tenzij de wederpartij het tegendeel bewijst.

Schending zorgplicht tandarts

Toepassing van de omkeringsregel brengt met zich mee –zoals de naam ook zegt- dat de bewijslast in feite wordt omgekeerd: is het normaal aan de partij die een beroep doet op een feit om dit feit te bewijzen, zal nu de tandarts aannemelijk moeten maken dat ook indien hij de juiste maatregelen in acht had genomen, de schade aan de zenuw van de patiënt zou zijn ontstaan. De rechter is van oordeel dat de tandarts niet is geslaagd in het leveren van dit tegenbewijs. Er wordt dan ook causaal verband aangenomen tussen de onrechtmatige daad van de tandarts (de schending van zijn zorgplicht) en de schade die bij de patiënt is ontstaan.

Bewijslast formeel niet omgedraaid

Overigens wordt de bewijslast zelf formeel niet omgedraaid, maar de rechter oordeelt dat het causale bewijs, behoudens tegenbewijs (dat de gedaagde dus moet leveren), is gegeven. Met andere woorden: bij toepassing van de omkeringsregel wordt de fictie aangenomen dat het bewijs van het causale verband tussen gedraging en de ontstane wijze, is geleverd. De aangesproken partij moet tegenbewijs leveren, door aannemelijk maken dat dit causale verband ontbreekt.

Omkeringsregel bij schending bepaalde norm

Deze “omkeringsregel” is van toepassing indien door een als onrechtmatige daad of wanprestatie aan te merken gedraging een risico ter zake van het ontstaan van schade in het leven is geroepen en dit risico zich vervolgens verwezenlijkt. Alsdan wordt het causaal verband tussen die gedraging en de aldus ontstane schade in beginsel als gegeven beschouwd; het is dan aan degene die op grond van die gedraging wordt aangesproken om te stellen en te bewijzen dat die schade ook zonder die gedraging zou zijn ontstaan.

Advocaat bij aansprakelijkheidsrecht

De wet bepaalt dat voor vergoeding slechts in aanmerking komt schade die in zodanig verband staat met de gebeurtenis waarop de aansprakelijkheid van de schuldenaar berust, dat zij hem, mede gezien de aard van de aansprakelijkheid en van de schade, als een gevolg van deze gebeurtenis kan worden toegerekend. Het juridische adagium “conditio sine qua non” (vrij vertaald: voorwaarde zonder welke het gevolg niet zou zijn ingetreden) is één van de essentialia in het leerstuk van de onrechtmatige daad. In vele juridische conflicten (en zeker die waarbij een verzekeraar betrokken is) wordt het causale verband tussen schade en (onrechtmatig) handelen betwist. De omkeringsregel wordt regelmatig toegepast bij medische aansprakelijkheid en bij verkeersfouten.