De bestuurder van een vennootschap boekte een forse, verpande rekening-courantvordering die de vennootschap op hem in privé had af, waarna hij de vennootschap ontbond. De bank mocht deze afboeking vernietigen, zo oordeelde de Rechtbank Noord-Holland recent. Advocaat Sander Schouten bespreekt de zaak.
Kredietovereenkomst en pandrecht
De bank had sinds 2005 een kredietovereenkomst met de vennootschap. Als zekerheid vestigde de bank een (stil) pandrecht op “alle huidige en toekomstige bedrijfsactiva, waaronder de vorderingen”van de vennootschap. In 2013 beëindigde de bank de kredietovereenkomst, omdat de vennootschap de maximale kredietfaciliteit had overschreden. Op dat moment bedroeg de vordering van de bank ongeveer € 85.000,-.
Rekening-courantvordering
De bestuurder van de vennootschap had een rekening-courantschuld aan de vennootschap, die in 2016 opliep tot ruim € 150.000,-. De bank wilde haar vordering op de vennootschap verhalen door haar pandrecht op de rekening-courantvordering uit te winnen.
Afboeking vordering
In 2017 werd de vennootschap “bij gebrek aan baten” ontbonden. De bestuurder liet de bank weten dat de rekening-courantvordering van de vennootschap op hem was afgeboekt, omdat deze vordering volgens de bestuurder oninbaar zou zijn. Volgens de bestuurder had hij tevens nog recht op achterstallig salaris, dus kon een en ander tegen elkaar worden afgestreept.
In de procedure ging het voornamelijk om de vragen of (i) de bank een rechtsgeldig pandrecht had gevestigd op de rekening-courantvordering en (ii) of de bank de afboeking kon vernietigen om daarmee het pandrecht te doen herleven. Spoiler alert: het antwoord op beide vragen is ‘ja’.
Pandrecht vestigen op een vordering – reeds bestaande rechtsverhouding
In mijn vorige blog ben ik uitgebreider ingegaan op de algemene vereisten voor het vestigen van een pandrecht. Een zeer algemene beschrijving van de verpande goederen kan voldoende zijn, als achteraf aan de hand van objectieve gegevens kan worden vastgesteld welke goederen zijn verpand.
Voor het vestigen van een pandrecht op een vordering die de pandgever op haar debiteur heeft, stelt de wet een extra eis. De te verpanden vordering – in de procedure: de rekening-courantvordering van de vennootschap op de bestuurder – moet op het moment van verpanding voortvloeien uit een op dat moment reeds bestaande rechtsverhouding.
Pandrecht op rekening-courantvordering
De bestuurder stelde dat de rekening-courant verhouding met het bouwbedrijf op het moment van de verpanding nog niet bestond, maar de rechtbank geloofde daar niets van. Toen de kredietovereenkomst werd gesloten – en daarmee de verpanding plaatsvond – bestond het bouwbedrijf reeds enkele jaren. De rechtbank vond het onaannemelijk dat de rekening-courantverhouding pas later zou ontstaan, terwijl de vennootschap al enige tijd bestond.
Om die reden was volgens de rechtbank sprake van een ‘reeds bestaande (en daarom verpandbare) rechtsverhouding’.
Vernietiging wegens pauliana
Dan de afboeking van de rekening-courantvordering. De wet regelt dat een onverplichte rechtshandeling kan worden vernietigd, als daardoor een schuldeiser in zijn verhaalsmogelijkheden wordt benadeeld en als de betrokken partijen dit wisten. Dit wordt ook wel de ‘pauliana’ genoemd.
Volgens de rechtbank was aan deze voorwaarden voldaan. Hoewel de bestuurder stelde dat de rekening-courantvordering werd verrekend met nog te betalen salaris – en daarom niet onverplicht zou zijn, oordeelde de rechtbank dat de bestuurder onvoldoende had bewezen dat hij van de vennootschap nog salaris had moeten krijgen. Daar kwam bij dat de bestuurder en de vennootschap niet zomaar hadden mogen besluiten dat de rekening-courantvordering oninbaar zou zijn.
De bank mocht de afboeking dus vernietigen, met als gevolg dat het pandrecht op de rekening-courantvordering herleefde.
Conclusie
Hoewel bij het sluiten van grotere commerciële contracten wellicht niet altijd ruimte is voor uitgebreide onderhandelingen over pandrechten, dient u zich vooraf goed te informeren over de mogelijke gevolgen. Als u eenmaal bepaalde zekerheid heeft verstrekt, dan zult u onder omstandigheden rekening moeten houden met uw crediteur.
Heeft u vragen over (het opstellen van) overeenkomsten of zekerheden? De advocaten van AMS hebben jaren ervaring en staan u graag te woord!
