Aanbiedingsplicht bij BV’s: rechtsverwerking in de praktijk?

In besloten vennootschappen geldt vaak een aanbiedingsplicht: aandeelhouders die hun aandelen willen overdragen, moeten deze eerst aanbieden aan hun mede-aandeelhouders. Dit waarborgt het besloten karakter van de vennootschap en voorkomt de toetreding van ongewenste derden. Maar wat als een aandeelhouder zich niet aan deze verplichting houdt? Kan een mede-aandeelhouder na langere tijd nog steeds nakoming afdwingen, of kan een beroep op rechtsverwerking of verjaring eraan in de weg staan?

De Rechtbank Amsterdam heeft zich recent in twee zaken uitgesproken over deze problematiek. Hieruit blijkt dat tijdsverloop op zichzelf niet voldoende is voor rechtsverwerking, maar dat het nalaten van actie en tegenstrijdig handelen onder omstandigheden wel tot verlies van rechten kunnen leiden.

Wettelijk kader: verjaring en verwerking

De aanbiedingsplicht kan haar grondslag vinden in de wet, de statuten of een aandeelhoudersovereenkomst.

Een vordering tot nakoming van deze verplichting kent een verjaringstermijn van vijf jaar, te rekenen vanaf het moment waarop de aanbiedingsplicht opeisbaar werd (artikel 3:307 BW). Indien binnen deze termijn geen stuitingshandeling wordt verricht, vervalt de mogelijkheid om nakoming via de rechter af te dwingen.

Naast verjaring kan ook rechtsverwerking aan een vordering in de weg staan. Rechtsverwerking doet zich voor indien de wederpartij erop mocht vertrouwen dat de aanspraak niet meer zou worden ingeroepen. Enkel tijdsverloop is daarvoor niet voldoende; er moeten bijkomende omstandigheden zijn waaruit gerechtvaardigd vertrouwen voortvloeit.

Recente jurisprudentie: wat leert de praktijk?

De Rechtbank Amsterdam heeft in 2023 in twee zaken uitspraak gedaan over rechtsverwerking bij de aanbiedingsplicht. In beide zaken stond de vraag centraal of de aanbiedingsplicht nog afdwingbaar was, of dat deze door tijdsverloop en gedragingen van partijen als verwerkt moest worden beschouwd.

In de eerste zaak (ECLI:NL:RBAMS:2023:867) oordeelde de rechtbank – conform geldende jurisprudentie – dat tijdsverloop alleen onvoldoende is voor rechtsverwerking. De eisende partij had de aanbiedingsplicht pas na enige tijd ingeroepen, maar zij had gedurende die periode steeds haar rechten expliciet voorbehouden en binnen de wettelijke verjaringstermijn een beroep gedaan op de aanbiedingsregeling. De rechtbank overwoog dat tijdsverloop op zichzelf onvoldoende is om rechtsverwerking aan te nemen. Voorts bevatte de aandeelhoudersovereenkomst een bepaling waarin expliciet was opgenomen dat het nalaten van actie niet leidt tot afstand van rechten. Hierdoor kon de vordering tot nakoming worden toegewezen.

In de tweede zaak (ECLI:NL:RBAMS:2023:3308) kwam de rechtbank tot een ander oordeel. De gedaagde aandeelhouder had jarenlang stemrechten uitgeoefend en werd als volwaardig aandeelhouder geaccepteerd. De eisende partij had geen actie ondernomen en had door haar gedragingen stilzwijgend ingestemd met deze situatie. De rechtbank oordeelde dat dit bij de gedaagde aandeelhouder het gerechtvaardigd vertrouwen wekte dat de aanbiedingsplicht niet meer zou worden ingeroepen. Dit ging verder dan enkel tijdsverloop: door het stilzitten en de feitelijke acceptatie van de gedaagde aandeelhouder, was er sprake van rechtsverwerking, waardoor de aanbiedingsplicht niet meer afdwingbaar was.

Wat betekent dit voor ondernemers?

Uit deze uitspraken blijkt dat passiviteit en tegenstrijdig handelen kunnen leiden tot verlies van rechten. Aandeelhouders die een aanbiedingsplicht willen afdwingen, doen er goed aan tijdig juridische stappen te ondernemen en verjaring te stuiten. Daartegenover kan een aandeelhouder die gedurende lange tijd als volwaardig wordt geaccepteerd, onder omstandigheden een beroep doen op rechtsverwerking.

Twijfelt u of de aanbiedingsplicht op u van toepassing is of wilt u strategisch advies over de handhaving daarvan? Neem dan contact op met AMS Advocaten.