Het is een vast gegeven in Nederland: iedereen heeft een mening over de bondscoach en zal deze ook graag delen. Een bondscoach is dus een publiek figuur en eigenlijk ‘een beetje van ons allemaal’. Maar betekent dat dan ook dat het iedereen vrijstaat zijn afbeelding te gebruiken? Daarover ging het in de rechtszaal tijdens een recent kort geding tussen Van Gaal en een reclamebureau. Advocaat IE-recht Hidde Reitsma licht toe.
Foto bondscoach gebruikt voor campagne
Tijdens het WK van vorig jaar heeft Interbest, een bedrijf die reclamecampagnes verzorgt, ten behoeve van een schrijfwedstrijd een advertentie gemaakt. De advertentie bevatte een afbeelding van Van Gaal die zittend op de spelersbank aantekeningen maakt tijdens een wedstrijd. “Heel Nederland doet mee” was de pakkende slogan onder de foto. De altijd goedgehumeurde Van Gaal kon dit niet waarderen. Er was namelijk geen toestemming gevraagd om zijn foto voor de campagne te gebruiken.
Gebruik portret zonder toestemming is onrechtmatig!
De schrijfwedstrijd zal gezien de beperkte publiciteit en de aandacht voor het WK zelf velen zijn ontgaan, maar niet Louis. Hij sommeerde Interbest om het gebruik direct te staken. En met recht. Het gebruiken van een portret zonder toestemming van de geportretteerde is onrechtmatig (tenzij het gebruik het algemeen belang dient zoals bij vrije nieuwsgaring). Interbest weigerde dit dus stapte Van Gaal naar de rechter. Hij vorderde een verklaring voor recht dat Interbest zijn portretrecht had geschonden en tevens een schadevergoeding van circa € 100.000.
Exploitatie populariteit exclusief recht geportretteerde
Artikel 21 van de Auteurswet schrijft voor dat openbaarmaking van een portret niet is geoorloofd voor zover een redelijk belang van de geportretteerde zich tegen de openbaarmaking verzet. Een “redelijk belang” kan gelegen zijn in het belang van de geportretteerde om zijn populariteit, verworven in de uitoefening van zijn beroep, te verzilveren. Van Gaal beroept zich op dit commerciële portretrecht. De rechter geeft hem gelijk.
Vergoeding voor gebruik portret ad € 100.000 redelijk?
Nu er sprake is van een inbreuk op het portretrecht heeft Van Gaal recht op vergoeding voor het gebruik van zijn populariteit. De stelling van Interbest dat de bondscoach als ‘instituut’ zijn verzilverbare populariteit niet te gelde dient te maken, omdat hij in zijn functie ‘een beetje van ons allemaal is’, wordt niet gehonoreerd door de rechter. De vraag is vervolgens, wat is de commerciële waarde van een portret van Louis nu eigenlijk?
Vergoeding in verhouding tot populariteit
De rechter haalt een andere zaak over een bekende voetballer aan (de zaak Cruijff/Tirion) waarin is bepaald dat de vergoeding recht moet doen aan de mate van populariteit of bekendheid van de geportretteerde en in overeenstemming moet zijn met de waarde van het exploitatiebelang van de geportretteerde. De rechtbank overweegt daarom dat de hoogte van de vergoeding afhangt van de prijs die Van Gaal zelf had kunnen bedingen indien hij had ingestemd met een dergelijke campagne.
Tussenvonnis: 1-0 bij rust voor Van Gaal
Van Gaal legt enkele verklaringen over (waaronder een niet geheel onafhankelijke van zijn eigen zaakwaarnemer) waaruit moet worden afgeleid dat Nederlandse topvoetballers (waaraan Van Gaal uiteraard gelijk staat) een vergoeding van tussen de € 50.000 en € 100.000 kunnen vangen voor de endorsement van een campagne of product. De rechtbank acht deze verklaringen echter onvoldoende om een gebruiksvergoeding vast te stellen. Hierbij neemt zij in overweging dat deze campagne kortlopend was en dat de foto slechts tweemaal is verschenen. Van Gaal krijgt de opdracht te bewijzen wat zijn portretwaarde is bij commercieel gebruik en de zaak wordt aangehouden. De ontknoping volgt -zoals gebruikelijk- in de tweede helft van deze zaak.
