Hoe zit ook al weer met overeenkomsten van overdracht tot zekerheid?

Het Nederlands Burgerlijk Wetboek kent een verbod van overdracht tot zekerheid. Tot 1992 was zo’n overdracht een toelaatbaar zekerheidsrecht, maar sinds daar het stille pandrecht voor in de plaats is gekomen is zekerheidsoverdracht niet meer toegestaan. Partijen die toch een zekerheidsoverdracht overeenkomen riskeren vervelende gevolgen, getuigende een vonnis dat  advocaat insolventie– en zekerheidsrecht Hidde Reitsma bespreekt.

Zekerheidsoverdracht: wat is het?

Overdracht tot zekerheid komt er op neer dat de eigendom van een zaak wordt overgedragen aan een schuldeiser als zekerheid voor een openstaande schuld, en dat de zaak eigendom blijft van de schuldeiser totdat de schuld is terugbetaald. Bij zo’n zekerheidsoverdracht bestaat dan de plicht dat de schuldeiser de zaak weer moet terugleveren zodra de schuld is betaald. Overdracht tot zekerheid lijkt dus een beetje op een stil pandrecht maar doordat de eigendom daadwerkelijk is overgaan is zo’n zekerheidsoverdracht veel meeromvattend.

Zekerheidsoverdracht is nietig

Artikel 3:84 lid 3 BW bepaalt dat een overdracht tot zekerheid nietig is. Dit verbod is ook wel bekend onder de naam fiduciaverbod.

Schuldenaar verpandt Ferrari’s en draagt deze later over

In een zaak die speelde bij de rechtbank Midden-Nederland ging het om een schuldenaar die aan zijn financiële adviseur nog geld verschuldigd was. In eerste instantie verpandde de schuldenaar twee Ferrari’s, een Jaguar en een DAF transportwagen aan de adviseur. Later kwamen zij overeen dat deze auto’s ook werden overgedragen aan de schuldeiser (de adviseur). Tegelijkertijd sloten zij een overeenkomst van bruikleen waarmee de nieuwe eigenaar de auto’s in bruikleen aan de schuldenaar gaf. Feitelijk bleef het gebruik van de auto’s dus hetzelfde als daarvoor.

Nietigheid van overeenkomst tot overdracht gevorderd

Tussen partijen ontstond discussie en de schuldenaar spande een procedure aan tegen de financieel adviseur waarin onder meer gevorderd werd dat de overeenkomst tot overdracht nietig was. De rechtbank moest om deze vordering te kunnen beoordelen de overeenkomst eerst kwalificeren. Volgens de rechtbank moest de onderhavige overeenkomst zo worden uitgelegd dat het de bedoeling van partijen is geweest dat eigendom van de auto’s zou overgaan naar de schuldeiser, terwijl de schuldenaar de zaken wel mocht blijven gebruiken. Ook vond de rechtbank dat in de overeenkomst gelezen moest worden dat als de schuldenaar alsnog aan zijn verplichtingen zou voldoen, de zaken dan weer aan de schuldenaar terug moesten worden overgedragen. Dat bleek namelijk uit wat partijen daarover hadden afgesproken.

Rechter: “Overeenkomst van overdracht tot zekerheid”

In de ogen van de rechtbank maakte deze uitleg van de overeenkomst dat de overeenkomst diende te worden gekwalificeerd als een overeenkomst van overdracht tot zekerheid. Gelet op het wettelijk verbod oordeelde de rechtbank dat de overeenkomst nietig was. In dit geval maakte dat voor de schuldeiser niet veel uit want de rechtbank vond ook dat het eerder gevestigde stille pandrecht daardoor herleefde. De schuldeiser had dus nog een ander zekerheidsrecht.

Vestigen zekerheidsrechten: specialistisch advies advocaat

Uit deze uitspraak volgt dat het zelf zo maar afspraken maken over zekerheidsrechten voor vorderingen risico’s met zich kan meebrengen, en specialistisch advies vereist. Voordat je het weet, kan sprake zijn van afspraken die volgens de wet niet toegestaan zijn. Dat kan maken dat zulke afspraken nietig zijn. Als schuldeiser kan je in het slechtste geval dan je beoogde zekerheidsrecht niet kunnen uitoefenen omdat dat nietig wordt geacht. De advocaten van AMS hebben veel ervaring met zekerheidsrechten en kunnen zowel schuldeisers als schuldenaren goed over hun positie adviseren.