Automatische incasso: risico bij faillissement

De Hoge Raad heeft een arrest gewezen waarbij het er in de kern om ging of de bank door het ongedaan maken van met automatische incasso betaalde rekeningen misbruik van bevoegdheid Misbruik van een op zichzelf bestaande bevoegdheid. Of hier sprake van is hangt af van de concrete omstandigheden.
» Meer over misbruik van bevoegdheid misbruik van bevoegdheid maakt, of onrechtmatig Ieder handelen of nalaten dat in strijd is met een wet of met de maatschappelijke betamelijkheid.
» Meer over onrechtmatig onrechtmatig handelt. Door het ongedaan maken van de betalingen werden betaalde bedragen op bankrekening bijgeschreven. De curator Een door de rechtbank aangewezen persoon die is belast met het beheer en de beschikking over het vermogen van een gefailleerde.
» Meer over curator curator van de failliet betoogt dat handelswijze van de bank daardoor een schuld aan failliet krijgt en maakt aanspraak op de retour ontvangen bedragen (crediteringen van de rekening).  Incasso advocaat Marco Guit legt uit.

Betalen via automatische incasso: stornering

SNS Bank heeft de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid Een als BV opgerichte rechtspersoon waarvan het maatschappelijk kapitaal verdeeld is in aandelen die niet vrij overdraagbaar zijn; de aandelen staan op naam.
» Meer over besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid besloten vennootschap Vetrans B.V. in 2001 een krediet in rekening courant verstrekt van € 225.000,–. Op 18 september 2002 gaat Vetrans failliet. Kort voor het faillissement zijn door middel van automatische incasso’s facturen betaald. In totaal ging het om een bedrag van € 108.400,69. Op de datum van het faillissement bedroeg het tekort op de bankrekening ca. € 214.000,–. Op 24 september 2002 heeft de bank de automatische incasso’s gestorneerd. Na stornering bedroeg het debetsaldo dus nog ca. € 106.000,-. De curator vordert van de bank afdracht van de op de bankrekening van failliet ontvangen betalingen. De curator is primair van mening dat de storno’s girale terugbetalingen zijn die tijdens het faillissement hebben plaatsgevonden en dat door de bank toegepaste verrekening Het tegen elkaar wegstrepen van schulden over en weer waardoor een verbintenis teniet gaat.
» Meer over verrekening verrekening van de gestorneerde bedragen met de schuld in rekening courant in strijd is met artikel 53 faillissementswet. In hoger beroep Ons burgerlijk procesrecht kent het beginsel dat er onderzocht wordt in twee instanties: een ieder heeft het recht op een nieuwe behandeling van de zaak door een hogere rechter.
» Meer over hoger beroep hoger beroep heeft de curator daar aan toegevoegd dat SNS Bank onrechtmatig heeft gehandeld door van de bevoegdheid tot stornering gebruik te maken en ook daarom verplicht is de hierdoor veroorzaakte schade aan de boedel te vergoeden.

Algemene voorwaarden Incasso

De bank baseert haar bevoegdheid op een bepaling in de Algemene Voorwaarden Incasso (AVI). Hierin is in artikel 11 (voor zover van belang) het volgende bepaald:

11 Terugboeking Incasso- opdracht De overeenkomst waarbij iemand anders dan op grond van een arbeidsovereenkomst diensten verrichten voor een opdrachtgever.
» Meer over opdracht opdracht

11.1 Terugboeking leidt tot debitering van de Rekening en creditering van de rekening van de debiteur De schuldenaar, iemand die nog moet betalen voor een bepaald product of dienst.
» Meer over debiteur Debiteur met het

bedrag van de Incasso-opdracht.

11.2 De Bank is bevoegd tot terugboeking van een Incassoopdracht over te gaan indien

a. Daartoe naar de mening van de Bank voldoende aanleiding is, bijvoorbeeld ter voorkoming of beperking van fraude, of

b. De bank van de Debiteur -al dan niet op verzoek van de Debiteur bij het soort Machtiging waarbij de

Debiteur daartoe het recht heeft – om terugboeking heeft verzocht, mits de debitering van de Rekening

op grond van terugboeking plaatsvindt binnen de volgende termijn, die afhankelijk is van het soort

Machtiging

– Negen Werkdagen ingaande op de Settlementdatum bij soorten Machtiging waarvoor een terugboekingsrecht voor de Debiteur of de bank van de Debiteur geldt voor een termijn van 5 Werkdagen of

– Eenenzestig kalenderdagen ingaande op de Settlementdatum bij soorten Machtiging waarvoor een terugboekingsrecht voor de Debiteur of de bank van de Debiteur geldt voor een termijn van zesenvijftig kalenderdagen (acht weken).

Nadeel ontvangst betaling via automatische incasso

In de voorliggende casus werd er onder meer geoordeeld vanuit het perspectief van de curator. Het arrest is echter ook van belang voor individuele crediteuren die via automatische incasso worden betaald. Immers, als de bank storneert en de curator aanspraak maakt op afdracht, worden de crediteuren die eerst betaling hebben ontvangen in de meeste gevallen niet voldaan. Zij kunnen slechts een vordering bij de curator indienen, maar krijgen in de meeste faillissementen niet uitgekeerd. Betaling via automatische incasso is dus niet altijd een voordeel.

Onrechtmatig handelen bank

De rechtbank stelde vast dat er geen sprake was van overschrijding van de kredietruimte van Vetrans. Om die reden heeft de bank volgens de rechtbank onrechtmatig gebruik gemaakt van haar bevoegdheid de storneringen te verrichten. Echter, de vordering van de advocaat van de curator wijst de rechtbank af omdat het niet de curator is die de gestorneerde bedragen van de bank kan terugvorderen.

Schadevergoeding door bank voor onrechtmatig handelen

Het hof heeft het vonnis van de rechtbank vernietigd en de bank veroordeeld tot vergoeding van de door de boedel van Vetrans geleden schade, op te maken bij staat en te vereffenen volgens de wet. Volgens de AVI  vindt een betaling plaats onder de ontbindende voorwaarde Een ontbindende voorwaarde doet de verbintenis met het plaatsvinden van een gebeurtenis vervallen.
» Meer over ontbindende voorwaarde ontbindende voorwaarde van stornering door de geïncasseerde of diens bank. Indien de voorwaarde wordt vervuld doordat er wordt gestorneerd wordt de handeling dus in feite ongedaan gemaakt en worden de afgeschreven gelden teruggeboekt. Dit leidt niet tot een schuld van de bank van de geïncasseerde aan de geïncasseerde, maar tot een door middel van administratieve handelingen weer bijschrijven van het bedrag dat door de automatische incasso was afgeschreven. Volgens de bank is de ratio van deze storneringsbevoegdheid het bewaken van de kredietlimiet. In het voorliggende geval was de kredietlimiet echter niet overschreden, de stornering komt dan ook niet overeen met de ratio op grond waarvan de bank van de bevoegdheid gebruik heeft gemaakt. Het hof is dan ook van mening dat de bank misbruik heeft gemaakt van haar bevoegdheid om te storneren en daarmee in beginsel onrechtmatig heeft gehandeld. Volgens het hof heeft de bank ook onrechtmatig jegens de boedel gehandeld. De bank was immers een kredietlimiet overeengekomen van € 225.000,– en door de stornering heeft zij die limiet feitelijk beperkt zonder daartoe gerechtigd te zijn. Er is, volgens het gerechtshof Amsterdam, echter nadere informatie nodig om de schade van de boedel te bepalen en daarbij verwijst het hof naar een zogenaamde schadestaatprocedure Een gerechtelijke procedure die na de hoofdprocedure volgt waarin enkel de omvang van de schade wordt vastgesteld.
» Meer over schadestaatprocedure schadestaatprocedure. De bank gaat in cassatie Het beroep dat tegen een arrest van het Hof kan worden ingesteld bij de Hoge Raad
» Meer over cassatie cassatie tegen het oordeel van het hof.

Hoge Raad: misbruik van recht

De belangrijkste cassatiemiddelen zijn als volgt. De bank heeft betoogd dat het gebruik maken van haar storneringsbevoegdheid om de nadelige gevolgen van de kort voor faillietverklaring door de failliet uitgevoerde betalingsopdrachten ongedaan te maken onvoldoende is voor het oordeel dat het gebruik maken daarvan als misbruik van recht en derhalve als onrechtmatig moet worden gekwalificeerd. De Hoge Raad is van oordeel dat deze cassatiemiddelen doel treffen.Van belang is dat de storneringsbevoegdheid algemeen is geformuleerd en niet is beperkt tot de situatie dat het rekeningsaldo of de kredietruimte van de schuldenaar (geïncasseerde) onvoldoende is voor de door automatische incasso te verrichten betaling. Daarbij komt dat het stelsel van automatische incasso een belangrijke rol in het betalingsverkeer vervuld, en hieraan afbreuk zou worden gedaan als zowel de debiteur als diens bank er niet van kunnen uitgaan dat binnen de termijn verlangde terugboeking zonder meer wordt uitgevoerd. De schuldenaar en zijn bank mogen bij gebruikmaking van die bevoegdheid in beginsel ook hun eigen belang behartigen, aldus de Hoge Raad. Het voorgaande sluit volgens de Hoge Raad weliswaar niet uit dat een bank, gelet op de omstandigheden van het geval misbruik kan maken van haar storneringsbevoegdheid en daardoor onrechtmatig kan handelen jegens de schuldenaar en in geval van faillissement jegens de boedel. Echter, daartoe is de enkele door het hof vastgestelde omstandigheid dat in dit geval de kredietruimte van failliet bij de bank door uitvoering van een automatische incasso’s niet werd  overschreden onvoldoende.

Advocaat incasso in Amsterdam

De advocaten van AMS Advocaten hebben ruime ervaring op het gebied van faillissementsrecht en adviseren ondernemingen in en voorafgaand aan een faillissement. AMS advocaten treedt ook op voor crediteuren in faillissementen die worden geconfronteerd met handelingen van de curator, of handelingen van banken die gebruik maken van hun zekerheidsrecht Zakelijke rechten die strekken tot ter zekerheid van een vordering, zoals pand en hypotheek.
» Meer over zekerheidsrecht zekerheden of van een veronderstelde storneringsbevoegdheid. De advocaten van AMS worden ook met regelmaat zelf tot curator benoemd, een ervaring die van pas komt indien klanten in of rondom een faillissement juridische bijstand nodig hebben.